Zaburzenia w gospodarce lipidowej organizmu nazywane są dyslipidemiami. Do najczęściej analizowanych parametrów lipidowych stosowanych w diagnostyce chorób układu sercowo-naczyniowego należą:
· stężenie cholesterolu całkowitego (TC),
· frakcje cholesterolu HDL ("dobrego") i LDL ("złego"),
· stężenie triglicerydów (TG),
Istotną rolę w diagnostyce pełnią też proporcje pomiędzy cholesterolem całkowitym, a cholesterolem HDL.
Często popełnianym błędem jest nadużywanie słowa „hipercholesterolemia” w odniesieniu do dowolnego zaburzenia lipidowego. Istotne jest jednak prawidłowe nazewnictwo i odpowiednia diagnostyka jednostki chorobowej w celu doboru odpowiedniej terapii, a także leczenia pozafarmakologicznego.
Nieprawidłowe stężenia lipidów i/lub lipoprotein w osoczu można podzielić na:
- hipercholesterolemię, czyli podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL,
- dyslipidemię aterogenną, kiedy występuje zwiększone stężenie triglicerydów, niskie wartości cholesterolu HDL oraz obecność nieprawidłowych, małych gęstych cząsteczek LDL w osoczu,
- hipertriglicerydemię, co oznacza podwyższone wartości trójglicerydów i jednocześnie prawidłowe wartości cholesterolu LDL,
- mieszaną hiperlipidemię, charakteryzującą się przede wszystkim nadmiernym stężeniem triglicerydów i cholesterolu LDL.
DIETOTERAPIA I DIETOPROFILAKTYKA DYSLIPIDEMII
Choroby układu sercowo-naczyniowego są najważniejszą przyczyną zgonów na świecie, a co roku z tego powodu umiera ponad 4 miliony ludzi w Europie.
Znacznej części chorób sercowo-naczyniowych można uniknąć dzięki odpowiedniej profilaktyce i wyeliminowaniu czynników ryzyka, takich jak nieodpowiedna dieta, nadmierna masa ciała czy brak ruchu.
Sposób żywienia ma ogromny wpływ na występowanie chorób układu krążenia. Bardzo często zaburzenia lipidowe współistnieją z innymi chorobami takimi jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, otyłość dlatego istotne jest przestrzeganie racjonalnej diety, co jest nieodłącznym elementem terapii i ma korzystny wpływ na stan zdrowia.
❗Biorąc pod uwagę problemy dotyczące bezpieczeństwa i ryzyka działań niepożądanych, które u części pacjentów może powodować farmakoterapia (sławne już statyny), bardzo wskazane w każdym przypadku jest wdrożenie leczenia dietetycznego (niefarmakologicznego), co korzystnie moduluje profil lipidowy bez ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.
📌Zalecaną kolejność wprowadzania działań u osób z dyslipidemiami przedstawiono na poniższej rycinie. Piramidę należy odczytywać od podstawy ku górze.
Ryc. 1 Piramida modyfikacji lipidogramu [5]
MASA CIAŁA I STYL ŻYCIA
Nadwaga i otyłość objawiają się zbyt dużym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej spowodowanym dodatnim bilansem kalorycznym diety w stosunku do wydatku energetycznego, co skutkuje pogorszeniem stanu zdrowia lub zwiększa ryzyko jego pogorszenia. Zwiększa również prawdopodobieństwo zaburzeń lipidowych w organizmie człowieka. Prawidłowa masa ciała ma ogromne znaczenie na komfort psychiczny, sprawność fizyczną, a także na ogólne zdrowie człowieka, dlatego bardzo ważne jest osiągnięcie i utrzymanie optymalnej masy ciała. Uzyskanie należnej masy ciała jest możliwe poprzez zmianę nawyków żywieniowych, wprowadzenie aktywności fizycznej, czyli ogólnej zmianie stylu życia:
Dieta
Energetyczność diety należy wyznaczyć indywidualnie na podstawie zapotrzebowania organizmu, a w celu osiągnięcia redukcji masy ciała zaleca się obniżyć kaloryczność o około 500-1000 w ciągu doby w stosunku do całkowitego zapotrzebowania energetycznego.
Ruch
Ogromne znaczenie na profil lipidowy ma również aktywność fizyczna. Zaleca się regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności minimum cztery razy w tygodniu, a najlepiej każdego dnia przez powyżej 30 min. Częstotliwość i stopień natężenia ruchu należy indywidualnie dobrać do stanu zdrowia oraz możliwości organizmu. Nawet ćwiczenia o niskiej intensywności, takie jak spacer, mają korzystny wpływ na samopoczucie, sprawność fizyczną, a także zmniejszają ryzyko spadku masy mięśniowej i kostnej, w szczególności u osób w podeszłym wieku. Ponadto, aktywność fizyczna ułatwia redukcję tkanki tłuszczowej i przyspiesza spadek masy ciała. Wysiłek fizyczny największą rolę odgrywa w stosunku do stężenia cholesterolu frakcji HDL (dobrego cholesterolu), ponieważ regularne ćwiczenia mogą znacznie zwiększyć jego poziom we krwi.
Zerwanie z nałogiem palenia tytoniu
Palenie tytoniu jest jednym z głównych czynników zwiększających ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego dlatego zaleca się zaprzestanie palenia papierosów.
BIBLIOGRAFIA:
1. Ostrowska L., Orywal K., Stefańska E.: Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. PZWL Warszawa 2018, 169-183.
2. Szymański F. M.: Rekomendacje dotyczące leczenia dyslipidemii w Polsce – III Deklaracja Sopocka. Interdyscyplinarne stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Choroby Serca i Naczyń 2018, 15, 4, 199-210.
3. Mach F.: Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo-naczyniowe (2019). Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska 2020, 1-36.
4. Arent-Piotrowska K.: Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych. Problemy Higieny i Epidemiologii 2018, 99, 2, 108-113.
5. Wożakowska-Kapłon B., Salwa P.: Monakolina – pomost między prozdrowotną modyfikacją a farmakoterapią hipercholesterolemii. Folia Cardiologica 2016, 11, 4, 318-326.
6. Wąsowski M., Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E.: Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza. Postępy Nauk Medycznych 2013, 26, 4, 301-306.
7. Bogdański P., Szostak W. B., Cybulska B.: Żywienie w chorobach układu krążenia, W: Grzymisławki M. (red.), Dietetyka kliniczna. PZWL Warszawa 2019, 458-477.
8. Plewa M., Markiewicz A.: Aktywność fizyczna w profilaktyce i leczeniu otyłości. Forum Medycyny Rodzinnej 2007, 1, 1, 35-44.
Comments