Stres oksydacyjny to stan, w którym dochodzi do zaburzenia równowagi między wolnymi rodnikami (reaktywnymi formami tlenu - RFT) a mechanizmami ochronnymi organizmu, czyli przeciwutleniaczami. Gdy w organizmie jest zbyt wiele RFT lub brakuje przeciwutleniaczy, może dochodzić do uszkodzeń komórek i tkanek. ⚖️🦠
Więcej na temat wolnych rodników znajdziesz tu ⤵️
Przyczyny stresu oksydacyjnego:
Stres oksydacyjny może wystąpić, gdy komórki są narażone na dodatkowe źródła RFT, na przykład z powodu:
Zanieczyszczeń powietrza 🌫️
Promieniowania UV ☀️
Palenia tytoniu 🚬
Nadmiernego spożycia alkoholu 🍻
Niezdrowej diety 🍟
RFT mogą przyczyniać się do powstawania wielu chorób ⚠️.
🌿 Naturalne mechanizmy ochronne:
Organizm posiada naturalne mechanizmy obronne, które pomagają neutralizować RFT. Są to przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, oraz enzymy, które chronią komórki przed uszkodzeniami 🛡️.
🚴♀️ Styl życia a stres oksydacyjny
Styl życia, w tym dieta 🍽️, aktywność fizyczna 🏋️♂️, unikanie tytoniu 🚭 i alkoholu 🍷, ma istotny wpływ na poziom stresu oksydacyjnego i zdolność organizmu do obrony przed wolnymi rodnikami. Wzmacnianie tych naturalnych mechanizmów ochronnych jest ważnym elementem profilaktyki i leczenia chorób związanych ze stresem oksydacyjnym.
🔬Rola przeciwutleniaczy w ochronie organizmu
Przeciwutleniacze odgrywają kluczową rolę w obronie organizmu przed stresem oksydacyjnym, pomagając zapobiegać wielu chorobom. Chronią systemy biologiczne przed uszkodzeniami, działając poprzez neutralizację reaktywnych form tlenu (RFT) lub naprawę uszkodzonych komórek 🛠️.
Organizm ludzki ma wyspecjalizowane mechanizmy obronne przeciwko RFT, które funkcjonują na kilku poziomach: prewencja, interwencja i naprawa 🏥. Przeciwutleniacze mogą być endogenne (produkowane w organizmie) lub egzogenne (dostarczane z pożywieniem)🥗.
🌿 Endogenne składniki systemów antyoksydacyjnych:
Glutation i peroksydaza glutationowa
NADPH
Ubichinon-10 (zredukowany koenzym Q10)
Dysmutaza ponadtlenkowa (SOD)
Hormony o aktywności przeciwutleniającej (np. melatonina)
Metale związane z białkami (żelazo, miedź)
🥗 Egzogenne antyoksydanty dostarczane z pożywieniem:
Witamina E (tokoferole i tokotrienole) 🍊
Witamina C (kwas L-askorbinowy) 🍋
Witamina A i karotenoidy (np. beta-karoten, likopen, luteina) 🥕
Selen (i inne metale niezbędne do działania enzymów antyoksydacyjnych)🥗
Związki fenolowe 🌿
Koenzym Q10, glutation 🥦
Dzięki tym przeciwutleniaczom organizm może skutecznie bronić się przed stresem oksydacyjnym i zapobiegać uszkodzeniom komórek oraz rozwojowi chorób 🛡️.
🔬 Mechanizmy naprawy oksydacyjnych uszkodzeń DNA
Badania wykazały, że głównym czynnikiem uszkadzającym DNA jest rodnik hydroksylowy, który może powodować zmiany w strukturze DNA, takie jak reakcje z zasadami azotowymi i dehydratację deoksyrybozy 🧬.
🧬 Systemy naprawcze DNA
Organizm ludzki ma specjalne systemy naprawcze, które chronią DNA przed uszkodzeniami wywołanymi przez RFT. Główne systemy naprawcze to:
Naprawa przez wycinanie zasad (BER)- Usuwa uszkodzone zasady azotowe.
Naprawa przez wycinanie nukleotydów (NER)- Usuwa większe uszkodzenia w DNA.
Naprawa powiązana z transkrypcją (TCR)- Naprawia DNA w aktywnie transkrybowanych genach.
Naprawa błędnie sparowanych zasad (MMR)- Poprawia błędy powstałe podczas replikacji DNA.
Naprawa przez nacięcie nukleotydu (NIR)-Usuwa uszkodzone nukleotydy.
Te systemy pomagają utrzymać dokładność genetycznych informacji i naprawiają uszkodzenia DNA. 🛠️
⚠️ Oksydacyjne uszkodzenia DNA i nowotwory
Uszkodzenia DNA wywołane przez RFT mogą prowadzić do mutacji, które mogą powodować rozwój nowotworów. Badania wykazują, że w guzach nowotworowych często występuje podwyższony poziom oksydacyjnie zmodyfikowanych zasad DNA. To sugeruje, że stres oksydacyjny może przyczyniać się do rozwoju raka.
Na przykład, po podaniu szczurom związków niklu, które generują RFT, zaobserwowano wzrost uszkodzeń DNA w nerkach i wątrobie. Wątroba wróciła do normy po dwóch tygodniach, ale w nerkach uszkodzenia pozostały, co doprowadziło do raka nerki.
📝 Podsumowanie
Ochrona DNA przed oksydacyjnymi uszkodzeniami jest kluczowa dla zapobiegania mutacjom i nowotworom 🧬. Dzięki odpowiedniej diecie, bogatej w przeciwutleniacze 🥗, oraz zdrowemu stylowi życia 🚴♀️ możemy wzmocnić naturalne mechanizmy obronne naszego organizmu i chronić się przed stresem oksydacyjnym 🛡️.
‼️ Profilaktyka zdrowotna to najlepsza inwestycja w nasze zdrowie i przyszłość. 🍀 Dzięki niej możemy uniknąć wielu chorób, obniżyć koszty leczenia i cieszyć się lepszą jakością życia. 🌷💪
Pamiętajmy – lepiej zapobiegać, niż leczyć!
Julia Chodkowska
Centrum Dietetyczne mgr inż. Aleksandra Grudniewska
Dołącz do naszej społeczności zdrowego stylu życia! 🌟
📞 +48 883 131 245
Comments